Wybór jedzenia to ważny aspekt rozwoju dzieci. Uczy samodzielności i rozpoznawania własnych preferencji. Dla dzieci w spektrum autyzmu może to być trudne. Autyzm wpływa bowiem na zmysły, emocje i komunikację.
W artykule omówię, jak dzieci autystyczne radzą sobie z wyborem jedzenia, jakie wyzwania napotykają i jak im pomóc.
Wyzwania przy wyborze jedzenia
1. Wrażliwość sensoryczna
Dzieci autystyczne mają często zaburzenia sensoryczne. Dlatego mogą być bardzo wrażliwe na smak, zapach, kolor czy konsystencję jedzenia. Niektóre dzieci jedzą tylko produkty o określonej strukturze, np. chrupiące. Inne odrzucają jedzenie o mocnym zapachu lub smaku. Z powodu tych trudności wybór jedzenia może być dla nich stresujący.
2. Trudności w komunikacji
Dzieci autystyczne często mają problemy z komunikacją. W związku z tym mogą nie umieć jasno powiedzieć, co chcą jeść. Nawet dzieci werbalne mogą mieć trudności ze zrozumieniem pytania „Co chcesz zjeść?” lub wyborem z wielu opcji. A często dorośli zarzucają dzieci dużą ilością opcji do wyboru.
3. Przywiązanie do rutyny
Dzieci z autyzmem preferują rutynę. Często jedzą te same potrawy, w ten sam sposób podane. Przywiązują się do tej niezmienności. Często więc zmiana w wyglądzie czy smaku jedzenia może być dla nich trudna do zaakceptowania. Między innymi z tego też powodu niechętnie próbują nowych produktów.
4. Trudności z emocjami
Decyzje o jedzeniu mogą wywoływać u dzieci w spektrum silne emocje. Może to być spowodowane brakiem umięjętności wybierania. Lęk, frustracja czy gniew mogą towarzyszyć próbom dokonywania wyboru. Dzieci mogą czuć się przytłoczone, zwłaszcza gdy muszą szybko podjąć decyzję lub mają za dużo opcji.
Jak ułatwić dzieciom dokonywanie wyboru?
1. Potrzeba struktury
Dzieci autystyczne potrzebują przewidywalności. Bardzo pomaga im struktura. W związku z tym watro, a nawet trzeba stosować wizualne wskazówki, jak np. zdjęcia jedzenia. Dzięki temu dziecko lepiej rozumie, jakie ma opcje wyboru. Lub po prostu dostaje informację co dzisiaj będzie na obiad.
2. Prosty wybór
Zbyt wiele opcji może przytłoczyć. Każdego, nie tylko dziecko z trudnościami rozwojowymi. Dzieciom w spektrum autyzmu łatwiej jest wybrać między dwiema lub trzema opcjami. Zamiast pytać ogólnie „Co chcesz zjeść” lepiej zapytać „Czy chcesz makaron czy kanapkę?”. Jeżeli jeszcze ten wybór w zakresie ograniczonych opcji podeprzesz wizualizacją to dziecku już będzie bardzo łatwo.
3. Wsparcie wizualne
No właśnie – wizualizacje! Dzieci w spektrum autyzmu często lepiej reagują na obrazy niż słowa. Obrazki przedstawiające jedzenie mogą pomóc dziecku wybrać, co chce zjeść. Mogą też pomóc dziecku zrozumieć co do niego mówimy w ogóle. Można także używać systemów takich jak PECS, które pomagają dzieciom niewerbalnym w komunikacji wszelkich potrzeb, nie tylko związanych z jedzeniem.
4. Stopniowe wprowadzanie nowości
Dzieci autystyczne niechętnie próbują nowych rzeczy. I nie dotyczy to tylko jedzenia. Nowe produkty warto więc wprowadzać powoli. Można np. podczas zmiany menu wprowadzać dwa- trzy produkty tygodniowo. Można dodać nowy składnik do znanego już dania, aby stopniowo dziecko się do niego przyzwyczaiło. Zbyt duża ilość nowości kulinarnych spowoduje odwrotny efekt. Dziecko będzie wycofywać się z kontaktu z tymi nowościami. Tutak sprawdzą się najlepiej małe kroki i stopniowanie dziecku trudności.
5. Uwzględnienie preferencji sensorycznych
Ważny element wsparcia dziecka w spektrum, które jada wybiórczo. Zrozumienie, jakie konsystencje czy smaki dziecko akceptuje, może pomóc. Jeśli nie lubi surowych warzyw, można spróbować ugotowanych lub w formie puree. Eksperymentowanie z różnymi formami może ułatwić akceptację nowych produktów. I to jest dobry pomysł na początek. Potem możesz stopniowo wprowadzać smaki, konsystencje czy zapachy spoza preferencji dziecka. Tak, aby stopniowo zmienić jego nudną, beżową dietę na zdrową i odżywczą.
Jak wspierać dzieci autystyczne w wyborze jedzenia?
Co możemy my – dorośli zrobić, aby wesprzeć dziecko w spektrum autyzmu w dokonywaniu „dobrych” wyborów? Czyli jak ukierunkować uwagę dziecka na inne niż tylko te z jego powtarzalnej listy?
Możesz zrobić kilka rzeczy!
1. Stwórz rutynę
Dzieci w spektrum autyzmu czują się pewniej, gdy posiłki odbywają się według stałego planu. Codziennie o tych samych porach można zapytać dziecko o wybór spośród dwóch opcji. Stopniowo, gdy dziecko poczuje się pewniej, można dodawać nowe opcje.
2. Buduj pozytywne doświadczenia
Warto budować pozytywne skojarzenia z jedzeniem. Wspólne gotowanie czy zabawa w kuchni mogą pomóc dziecku otworzyć się na nowe smaki. Dzieci często chętniej próbują jedzenia, które same pomogły przygotować.
3. Podkreślaj małe sukcesy
Małe kroki w podejmowaniu decyzji mogą budować pewność siebie. Warto zacząć od prostych wyborów i stopniowo wprowadzać trudniejsze. Każdy sukces wzmacnia poczucie niezależności.
4. Ćwicz zmysły
Systematycznie poza posiłkami wykonuj z dzieckiem ćwiczenia sensoryczne, które zwiększa tolerancję dziecka na nowości. Nowe zapachy, nowe doznania dotykowe, czy nowe smaki w ostateczności. Ćwicz z dzieckiem codziennie. Pamiętaj, że kluczem do sukcesu w tym zakresie jest systematyczność i wielokrotność prób.
Podsumowanie
Wybieranie jedzenia dla dzieci w spektrum autyzmu może być trudne. Zaburzenia sensoryczne, problemy z komunikacją i przywiązanie do rutyny utrudniają ten proces. Dzieci przywiązują się do stałości, ale nie musi tak być!.
Dzięki odpowiedniemu wsparciu dorosłych, prostym rozwiązaniom i cierpliwości, można pomóc dzieciom w rozwijaniu samodzielności. W tym w podejmowaniu dobrych dla dziecka decyzji. Także tych związanych z jedzeniem.
Ważne jest zrozumienie indywidualnych potrzeb dziecka i wspieranie go w tym, by czuło się bezpieczne, nawet wtedy, kiedy decyduje się na zmianę.
A co u Ciebie działa i wspiera dzieci w spektrum autyzmu w dokonywaniu wyborów?